
Në Tiranën e viteve 1930, siç shkruan Lea Ypi, një akademike shqiptare, në një libër që do të botohet së shpejti, banditë debatonin nëse korrupsioni ishte “shkaku i mjerimit shqiptar apo pasoja më e natyrshme e tij”. Mund ta dëgjoni të njëjtin argument sot në kryeqytetin e Shqipërisë. Një gjë, megjithatë, ka ndryshuar: për herë të parë në shekullin e shtetësisë së Shqipërisë, një njësi e pavarur antikorrupsion po arreston politikanë, zyrtarë dhe kontrabandistë droge. Pa asnjë frikë apo favorizim.
Struktura Speciale kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) filloi punën në vitin 2019. Sondazhet e opinionit tregojnë se 76% e shqiptarëve i besojnë, duke e bërë atë institucionin më të “popullor” në vend. Gjithnjë e më shumë elita e Shqipërisë, përfshirë zyrtarë të lartë të Partisë Socialiste në pushtet, po kapen në rrjetën e SPAK. Edi Rama, kryeministri, nuk është më aq entuziast sa ishte kur ajo arrestonte kryesisht armiqtë e tij.
Në vitin 2023, SPAK e vendosi Sali Berishën, ish-presidentin e vendit që drejton partinë kryesore të opozitës në vend, në arrest shtëpiak. Vitin e kaluar arrestoi Ilir Metën, një tjetër ish-president dhe tani udhëheqës i opozitës. Edhe ai është akuzuar për korrupsion. Ish-ministra në qeveritë e zotit Rama janë arrestuar gjithashtu, dhe në shkurt ishte radha e Erion Veliajt, kryetarit socialist të bashkisë së Tiranës, i konsideruar si një pasardhës i mundshëm i zotit Rama. Të tre i mohojnë akuzat.
Arrestimet e politikanëve janë më të diskutueshme sesa ato të bosseve të krimit.
Berisha pretendon se Rama po e persekuton dhe e quan SPAK-un “kamzhikun e tij”. Por numri në rritje i bashkëpunëtorëve të ngushtë të kryeministrit Rama të akuzuar për korrupsion ka dëmtuar edhe imazhin e tij. Kur u arrestua Veliaj, ishte radha e kryeministrit për të akuzuar SPAK-un për abuzim me të drejtat e njeriut. Kjo sjellje i solli qortime nga Bashkimi Evropian; ndaj Rama hoqi dorë nga sulmet e tij.
Rama ka premtuar se Shqipëria do të anëtarësohet në BE deri në vitin 2030. Një rekord në luftën kundër korrupsionit është një kriter jetësor dhe disa shtete anëtare e vlerësojnë shumë bashkëpunimin e SPAK-ut në luftën kundër bandave të drogës. Edhe pse Rama mund të ketë dashur të mbrojë Veliajn, ai gjithashtu e kuptoi se sulmi ndaj tij do të ishte një humbje votash.
Veliaj e filloi karrierën e tij si aktivist kundër korrupsionit. Si kryetar bashkie i Tiranës që nga viti 2015, ai e ka ndihmuar atë të transformohet nga një qytet i rrënuar në një qytet tërheqës. Por SPAK thotë se Veliaj dhe gruaja e tij kanë pastruar para nga zhvilluesit nëpërmjet një sistemi që përfshinte donacione për OJQ-të. 6 muaj pas arrestimit të tij, Veliaj mbetet ende pas hekurave; ai u padit zyrtarisht vetëm më 23 korrik. Kjo është normale në Shqipëri, ku 62% e të burgosurve janë në fakt në paraburgim, një numër shumë më i lartë se kudo tjetër në Evropë.
I paditur së bashku me Veliaj është një deputete e Partisë Socialiste (Klotilda Bushka) e akuzuar për manipulim të dëshmitarëve.
Arbi Veliaj, vëllai i kryetarit të bashkisë, thotë se SPAK është “bërë mashtrues” dhe se po e mban në burg të vëllanë mbi baza të rreme.
Arrestimi i tij ka përçarë klasat e llafazanëve të Tiranës. Disa murmurisin me zymtësi se SPAK është një rimishërim i Sigurimit të Shtetit, policisë sekrete të epokës komuniste. Të tjerë janë të kënaqur nga rrëzimi i të fuqishmëve, të cilët mendojnë se kanë vjedhur prej kohësh nga njerëzit e zakonshëm. Burimi gjyqësor thotë se qëllimi i krijimit të SPAK ishte t’i jepej fund “kulturës së pandëshkueshmërisë” së vendit. Në Shqipëri, kjo do të ishte historia e shekullit.